İstanbul’un En Ünlü Sokak Lezzetleri: Yeme İçme Rehberi

Yüzyıllardır farklı medeniyetlerin buluşma noktası olan İstanbul, bu anlamda koskoca ve zengin bir sofra. Düşünün; Bizans’tan Osmanlı’ya, hatta Anadolu’nun dört bir yanından gelen göçmen topluluklara kadar herkes kendi mutfağından bir şeyler getirdi, harmanladı, dönüştürdü ve sonunda ortaya dünyanın en ama en renkli yemek kültürlerinden biri çıktı.

Bugünkü yazımızı İstanbul’un, karın doyurmaktan öte bir ritüel, bir sosyalleşme biçimi ve bir aidiyet ifadesi şekli olan sokak yemeklerini tanımaya ayırmak istedik. Çünkü bizce İstanbul’un gerçek ruhunu keşfetmenin asıl yolu restoranlardan ve kafelerden değil, sokaklardan geçiyor.

Sokak Lezzetleri Kültürü: İstanbul’un Nabzı

Sabah işe yetişmeye çalışırken köşebaşındaki simitçiden alıverilen bir simit, vapurun güvertesinde içilen bir sıcak çay, iş çıkışı uzayıp giden kokoreç kuyrukları… İstanbul’un hızlı temposuna uyum sağlamış bu pratik ama karakterli lezzetler, şehrin gündelik hayatının vazgeçilmezleri aynı zamanda. Üstelik neredeyse her semtin de kendi “meşhur” sokak lezzeti var. Ne nerede yenir, ne zaman yenir merak ediyorsanız, İstanbul’un bu gastronomik lezzetlerini bir bir keşfetmeye başlayalım.

Balık Ekmek – Boğazın Kokusuyla Bütünleşen Lezzet

Deniziyle ünlü şehirlerin olmazsa olmazıdır balık. Öyle ki, şık bir akşam yemeği dendiğinde de, pratik bir ekmek arası dendiğinde de akla ilk o gelir. Her yere, her saate, her ortama yakışır. İşte bu yüzden İstanbul’un simge sokak yemeğinin de balık ekmek olması şaşırtıcı değil çünkü bu şehrin kesinlikle denizle kurduğu duygusal bir bağ var.

Balıklar sabah erken saatlerde taze taze halden alınır, öğleye doğru kömür ızgaralar yanmaya başlar. Uskumrunun, lüferin, mezgitin, hamsinin dumanı yavaş yavaş sokaklara yayılmaya başlar. Balıkçılarda en çok hangi balığın bulunacağı mevsime ya da o yılki balık bolluğuna göre değişir. Tazecik ekmek, limon ve soğanla birleşince de balık ekmek sadece bir öğün olmaktan çıkar, adeta bir lezzet şölenine dönüşür.

İstanbul’da balık ekmek dendi mi akla ilk Galata Köprüsü altındaki balıkçılar, Karaköy sahili ve Eminönü’ndeki balık ekmek tekneleri gelir. Hele vakit gün batımına yakınsa, değmeyin keyfinize.

Midye Dolma – Denizden Gelen Sokak Şöleni

Her ne kadar kökeni Ege kıyılarına dayansa da, İstanbul’un sokak ruhuna öylesine uyum sağlamıştır ki birçok insan onu İstanbullu biliyor. Evet, midye dolmadan bahsediyoruz. Şehrin en ikonik sokak yemeklerinden biri olan midye dolma yemek gerçek bir İstanbul klasiği. Kabuklarından ayrılıp temizlenen midyeler baharatlı bir pirinç karışımıyla doldurulur ve İstanbul sokaklarında müdavimleriyle buluşur. Üstelik bu sokak lezzetinin özel bir saati de yok ama yine de en çok akşamüstleri ve gece geç saatlerde karşımıza çıkar. Özellikle de Beşiktaş Çarşısı, Kadıköy Çarşısı ve Taksim çevresindeyseniz. Buralarda sabaha kadar açık midyeciler bulmak mümkün.

Midyeyi kabuğundan çıkarıp sıcak sıcak yemek en doğru biçimidir, kimi tercih etmese de üzerine limon sıkarak yemek de olmazsa olmazı. Yalnız dikkat, alacağınız midyenin kabuğu parlak, içi nemli ve pirinci de sıcak olmalı. Hatta iyisi mi siz etrafında kalabalık insan gruplarını toplayan tezgahlardan alışveriş yapın, eğer çevrede hem midye yiyip hem de kaç tane yediğini sayan insanlar varsa doğru adrestesiniz demektir.

Kokoreç – Gece Hayatının Baharatlı Yüzü

Gelelim, “en tartışmalı sokak lezzeti” olma unvanını kimselere kaptırmayan kokoreçe. O ya çok sevilir ya da yanına bile yaklaşılmaz, ortası yoktur. Sevenler de her zaman en iyi kokoreç yapan yerlerin izini sürerler. Aslında kokoreç elbette ki yalnızca İstanbul’a özgü bir sokak yemeği değil ama burada kendine ayırt edici özellikler edinmiş.

Temizlenip baharatlanıp demir şişlere dizildikten sonra odun kömürü ateşinde çevrile çevrile pişen kokoreç hemen hemen tüm şehirlerde çok sevilen sokak lezzetleri arasında. İster ekmek arası, ister tabakta, fark etmez. Dış yüzeyi çıtır, içi yumuşacık olmalı. Ekmek arası kokoreç yiyorsanız içinde ince kıyılmış domates ve biber de olmazsa olmaz. Aranızda İzmirliler varsa buna hemen itiraz edeceklerdir çünkü İzmir’deki kokoreççilerde ekmek arasında yalnızca et olur, domates ve biber konulmaz. Hangisini tercih edeceğiniz tamamen sizin damak zevkinize kalmış. Çünkü bu da tıpkı menemende soğan olur mu, olmaz mı gibi yıllardır süren tatlı bir atışma.

İstanbul’da kokoreç kesinlikle gece yenir. Bir etkinlik çıkışında kokoreç tezgahında sıra beklemek bir İstanbul klasiğidir. Beyoğlu, Taksim ve Beşiktaş gibi yaşamın durmadığı yerler ise kokoreç tezgahlarıyla en çok karşılaşacağınız yerlerdir.

Islak Hamburger – Taksim’in Buharlı Efsanesi

Bir gece klasiği daha: ıslak hamburger. Saatler ilerledikçe, ıslak hamburgerleriyle meşhur dükkanların önü de yavaş yavaş dolmaya başlar. Kökeni 1970’lerin sonunda Taksim’deki birkaç küçük büfeye uzanan ıslak hamburgerler zamanla hem yerli halkın hem de yabancı turistlerin gözdesi haline gelmiş, “Taksim’e gidip ıslak hamburger yenmeden dönülmez” sözüyle de şehrin kültürüne tam olarak yerleştiğini ispatlamıştır.

Küçük hamburger köftelerinin sarımsaklı bir domates sosuyla kaplanıp buharda bekletilmesiyle elde edilen bu aromalı burgerlerin özellikle kokusu son derece davetkardır. Genellikle ayaküstü, tezgahın önünde sıcak sıcak elde yenir, bittikçe yenisi söylenir. O yoğun sosunu dengelemek için de yanında soda veya ayran içmek gerekir.

Kumpir – Ortaköy’ün Boğaz’a Bakan Sofrası

İstanbul’un sokak mutfağının en bilinen örneklerinden olan kumpirde sıra. Temeli oldukça sade; fırında pişirilmiş irice bir patates. İlk katman olarak mutlaka tereyağı ve kaşar, sonra da artık ne seviyorsanız… Sosis, mısır, zeytin, turşu, Rus salatası, tavuk, mantar. Tıpkı İstanbul’un karakteri gibi katman katman, zengin bir deneyim.

Kumpirin en ünlüsünü denemek için, kumpirin kalbi sayılan Ortaköy’e bir uğrayın deriz. Akşamüstü saatlerinde uzayıp giden kuyruklardan kumpirini seçenler, soluğu Boğaz kıyısında alırlar. Bu ritüel, İstanbul’da günlük hayata karışmanın en basit ve de en leziz yollarından biri, bu yüzden de mutlaka denenmeli.

Simit – Küçük ama Çok Etkili

Simidiyle ünlü tek şehir İstanbul değil ama diğer lezzetlerde olduğu gibi, İstanbul’un simidi de birçok özelliğiyle diğerlerinden ayrılıyor. Mesela Ankara simidi diğerlerinden koyu renkli ve sert olur, pekmezi nedeniyle tadı daha yoğundur. İzmir simidi ise (daha doğrusu gevreği diyelim, İzmirliler kızmasın. Çünkü İzmir’de simide “gevrek” denir) daha küçük, açık renkli ve bol susamlıdır. Rengi daha sarımsı olur. Yanında leziz İzmir tulumu çok yakışır.

İnce yapılı, dışı çıtır ve hafif kavrulmuş İstanbul simidi, simitler arasında İstanbul’un hızlı temposuna en çok uyan versiyonudur. Fırınlarda, pastanelerde, kahve dükkanlarında, sokak arabalarında, kısacası her yerde simidi bulabilirsiniz. Yanında bir bardak sıcak çay ile tüketildiğinde tadı ve alınan keyif taçlanır.

En tazesi genellikle sabahları 06.30-09.00 arasında çıkar, İstanbul’un tüm semtlerine dağılır. Gerçek bir İstanbullu gibi hissetmek için sabah vapur yolculuğu yaparken simidinizi alın, yanına bir çay söyleyin ve martılarla simit paylaşmanın tadını çıkarın.

Kestane – Kışın Sokak Kokusu

Hazır önümüz kışken, İstanbul’un en sevdiğimiz sokak lezzetiyle bu gastronomi turunu bitirelim istedik. Közde pişerken çıkardığı çıtırtısını, karşı konulmaz kokusunu duymaya başladığınızda bilin ki o şehirde kış kapıdadır. Soğuk havada yürürken karşınıza çıkan küçük bir tezgahın başında durup, kağıttan bir külah içinde kestanenizi alarak, İstanbul’u en sade ve en nostaljik şekilde deneyimlemiş de olursunuz aynı zamanda. Çünkü Osmanlı döneminde saray mutfağında tatlılarda kullanılan kestaneler, İstanbul’un en eski sokak lezzetleri arasındadır.

İstiklal Caddesi, Sultanahmet, Üsküdar İskelesi ve Kadıköy Rıhtımı kestanecilerin en sık görüldüğü yerler. Eğer kestanenin kabuğu parlaksa, pürüzsüzse ve kolay soyuluyorsa tebrikler, en taze ve lezzetli kestaneyi buldunuz demektir.

BONUS: Boza – Kışın En Tatlı Ekşi Sürprizi

Sokaklarda “bozaaa” sesleri yankılanmaya başladıysa artık kış tamamen gelmiş demektir. Darı irmiğinden yapılan, hafif ekşi ama tatlımsı bu içecek yalnızca geçmişin bir mirası değil, günümüzün de en sıcak sokak lezzetlerinden biri. Buz gibi bir havada üzerine bol tarçın serpilip birkaç leblebi atılmış bir bardak boza, hem içinizi hem de ellerinizi ısıtmaya yeter. Sokak satıcılarını beklemek istemezseniz, bozanın kalbi olarak bilinen Vefa semtindeki tarihi bozacıya uğrayıp, hem nostaljik hem de eğlenceli bir kış hatırasına imza atabilirsiniz.